Długość przejścia to ok. 5,5 km i ok. 3 godz. Tak jak każdą wycieczkę, tą również rozpoczynamy w bliskiej okolicy Miejsca po Dworze, w centrum Polany, przy budynku świetlicy wiejskiej. Fasada świetlicy ozdobiona jest tablicami, na których opisano historię Polany. Już na samym początku spaceru możemy zapoznać się z Polańskimi Zbiorami Historycznymi i poczytać o dziejach wsi.
Dwór w Polanie
Patrząc na południe od świetlicy za potokiem Czarnym, widoczna jest zadrzewiona skarpa, z dającym się zauważyć rozłożystym klonem odmiany czerwonej. To dawne tereny dworskie. Po parku dworskim nie ma już śladu, także po dworze, który w czasach swojego istnienia miał wielu właścicieli, m.in. Urbańskich, Górskich, Łęckich i ostatnich – żydowską rodzinę Konhauzerów. W czasach sowieckich pełnił rolę świetlicy i stołówki. Został rozebrany w latach przynależności Polany do ZSRR. Do naszych czasów przetrwała jedynie obszerna kamienna piwnica. Na fundamentach dworu stoi dziś budynek mieszkalny. Polański dwór miał obronną lokalizację, zbudowany był w miejscu, gdzie potok Kosów uchodzi do potoku Czarnego. Na części terenu dworskiego „Za rzeką” w latach 70-tych powstała osada leśna – dwa budynki w szeregowej zabudowie, z towarzyszącymi im budynkami gospodarczymi. W trakcie ich budowy odsłonięto drewniany wodociąg, który zasilał dawny dwór.
Co zobaczysz dalej
Po takiej dawce historii kierujemy się na położony nieopodal skarpy betonowy most (nie mylić z kładką), przez który prowadzi droga dojazdowa do posesji na „Osadę”. Po przejściu mostu na potoku Czarnym, kierujemy się prosto 200 m, by za wyraźnym łukiem drogi, skręcić w prawo na drogę gruntową, biegnącą równolegle do potoku Kosów. Na wprost widoczny jest maszt przekaźnika, który został wybudowany w 1990 roku w dolnej części Wańka Działu, pierwotnie jako telewizyjny, a dziś jest to przekaźnik telefonii komórkowej. Po 300 m droga wchodzi w las i biegnie wzdłuż koryta potoku. Po kolejnych 450 m dochodzimy do kośnej łąki, która kończy się zejściem do płytkiego brodu.
Przeprawa przez brody i wspinaczka
Dalej teren nie jest już rolniczo wykorzystywany. Wzdłuż zarastającej drogi widoczne są drzewa owocowe w miejscach dawnych siedlisk. Przed wojną wzdłuż potoku Kosów i przez Wańka Dział biegła droga przez Otryt do Zatwarnicy. W czasie epidemii, jaka wystąpiła w czasie I wojny światowej, transportowano nią ciała zmarłych daleko od wsi, na cmentarz choleryczny do lasu na Otrycie. Miejsce to jest dziś trudne do zlokalizowania, zapamiętano tylko jego nazwę – Spoczywadło. Po wschodniej stronie widoczna jest obszerna dolina potoku Kosów. Droga pnie się w górę, po 200 m dochodząc do zarastającej śródleśnej polany – dawnego siedliska. Trasa jest trudna orientacyjnie, ale pomocną wskazówką mogą być ślady jeżdżących tędy koni, a także widoczny w terenie ślad zagłębienia starej drogi. Po komasacji gruntów w latach 30-tych XX w. powstała wzdłuż potoku Kosów kolonia z luźną zabudową. W dorzeczu potoku i na Wańka Dziale było kiedyś ok. 30 gospodarstw. Po 1951 roku gospodarstwa w zlewni Kosowa nie zostały zasiedlone. Były stopniowo rozbierane. Dzisiaj błotnista droga gminna służy jako droga dojazdowa do pól i do lasu.
Cel osiągnięty – można podziwiać bieszczadzką panoramę
Po kolejnych 300 m na drugim rozwidleniu należy skręcić w prawo. Wyraźna droga pod górę doprowadzi nas po 200 m do pomnika przyrody – wiekowej jodły pospolitej (Abies alba). Obwód drzew pomnikowych mierzony jest na wysokości piersi (pierśnica). Nasza jodła ma w obwodzie ponad 4 m. Od pomnika przyrody już blisko (500 m) do stokówki na grzbiecie Wańka Działu. Tuż przed stokówką widokowa polana na wzniesieniu z panoramami na Jawor, Moklik oraz pasma Ostrego i Otrytu. Przy stokówce ławeczka. To najwyższy punkt szlaku – wys. 581 m n.p.m. Powrót do Polany stokówką (ok. 2 km) szlakiem niebieskim i Szlakiem Papieskim. Dochodząc do masztu przekaźnika można zejść w prawo, na łąkę, skąd jest dobry widok dolnej części potoku Kosów i całej Polany. Przechodząc przez betonowy most, na balustradach którego zaznaczone są szlaki papieski i niebieski PTTK, dochodzimy do drogi asfaltowej, a następnie skręcamy w prawo i po ok. 400 m docieramy do świetlicy wiejskiej.
Opis szlaku spacerowego „Potokiem Kosów” zaczerpnięto z przewodnika historyczno-przyrodniczego „Wędrówki po polańskich szlakach”. Autorom bardzo dziękuję za możliwość skorzystania. Bieszczady to nie tylko połoniny i wysokie partie gór, ale również szczyty, na których w ciszy i spokoju odpoczniesz od zgiełku dnia codziennego. Proponowana wycieczka jest idealnym sposobem na spędzenie dnia w otoczeniu przyrody.
